«Στη Σκιά του Ταϋγέτου» Με αφορμή το πέρασμα του Λόρενς Ντάρελ από την Kαλαματα του ‘40

Μια νοσταλγική ιστορία μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΛΟΡΕΝΣ ΝΤΑΡΕΛ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ‘40

«ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΤΑΫΓΕΤΟΥ»

Νουβέλα

Εκδόσεις «Εστία» – Νοέμβριος 2021

 

Πρόλογος: Πέτρος Θέμελης

 

Επιμέλεια: Πέπη Αλευρά

Σημειώσεις: Θανάσης Λαγός

Εξώφυλλο: Ρεβέκκα Βιτάλ

Μια νοσταλγική ιστορία με γενναίες δόσεις υποδόριου χιούμορ, τρυφερότητας, ειρωνείας αλλά και συγκίνησης ξετυλίγεται «Στη Σκιά του Ταϋγέτου», με επίκεντρο την Καλαμάτα στο ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και πρωταγωνιστή τον μεγάλο Βρετανό συγγραφέα Λόρενς Ντάρελ (Laurence Durrell). Πρόκειται για την τελευταία νουβέλα του Τάκη Αναστόπουλου, που κινείται αριστοτεχνικά μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας – και η οποία κυκλοφόρησε πρόσφατα, μετά τον θάνατο του συγγραφέα, σε μια ιδιαίτερα καλαίσθητη έκδοση της «Εστίας».

 

Αφορμή για την αφήγηση αποτελεί η κάθοδος του 28χρονου τότε Λόρενς Ντάρελ, μαζί με τη σύζυγό του Νάνσυ και τη νεογέννητη κόρη τους Πηνελόπη, στην Καλαμάτα το φθινόπωρο του 1940: λίγες εβδομάδες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Ήταν απεσταλμένος του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, με επίσημη αποστολή να λειτουργήσει το Ινστιτούτο Αγγλικών Σπουδών, ως αντίπαλον δέος του γερμανικού Λεκτοράτ που είχε ήδη κερδίσει το στοίχημα της δημοφιλίας στην περιοχή. Η ιδέα ενός νεαρού ζευγαριού, που βρέθηκε ξένο σ’ έναν ξένο τόπο και σε τόσο ιδιαίτερες συνθήκες, ανακίνησε προσωπικά βιώματα και οικογενειακές αναμνήσεις του Τάκη Αναστόπουλου. Του θύμισε την ιστορία των γονιών του, που εκείνη περίπου την εποχή βρέθηκαν επίσης ξένοι στην Καλαμάτα: την αγαπημένη του γενέτειρα.

 

Στο ανάγνωσμα αυτό, το οποίο παρέμεινε σε μικρή φόρμα αν και αρχικός στόχος του συγγραφέα ήταν να εκτεθεί κάποτε ως μυθιστόρημα, ζωντανεύει η Καλαμάτα μιας άλλης εποχής∙ ενώ το ατελές πορτρέτο του μεγάλου Βρετανού συγγραφέα, από εκείνη τη σύντομη και εν πολλοίς άγνωστη περίοδο, συμπληρώνεται με φαντασία, ευαισθησία, χιούμορ και γνώση. Έτσι, η ιστορία που συνθέτει ο Τάκης Αναστόπουλος «Στη Σκιά του Ταϋγέτου» παραμένει τόσο «αληθινή» όσο και απολαυστική.

 

Ο συγγραφέας μνημονεύει στην εισαγωγή του βιβλίου τον βιογράφο του Λ. Ντάρελ, Ίαν Μακ Νίβεν, και φυσικά τον Καλαματιανό ιστοριοδίφη Νίκο Ζερβή και το βιβλίο του «Ο Ντάρελ στην Καλαμάτα», που του έδωσε το έναυσμα για να συγγράψει το δικό του πόνημα. Ευχαριστεί επίσης τον καθηγητή Ιστορίας Κώστα Κωστή, την Αναστασία Μηλίτση-Νίκα των ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας, την Ελένη Ζερβή από τη Λαϊκή Βιβλιοθήκη Καλαμάτας, την Άντα Αποστολάκη της εφημερίδας «Θάρρος», καθώς και «όλους τους Καλαματιανούς φίλους που, ο καθένας με τον τρόπο του, πρόσθεσαν ψηφίδες στο βιβλίο που κρατάτε».

 

Ο ίδιος καλεί τον αναγνώστη να μην αναζητήσει πλήρεις πραγματολογικές αντιστοιχίες, καθώς τα πρόσωπα και οι χώροι που αναφέρει είναι μεν πραγματικά, «αλλά παίρνοντας θέση στη μυθοπλασία αποκτούν και αυτά μυθιστορηματική διάσταση». Πάντως, οι σημειώσεις του Θανάση Λαγού στην έκδοση, όπως και το μικρό φωτογραφικό ένθετο στο τέλος, επιχειρούν να προσφέρουν ορισμένες πρόσθετες πληροφορίες για την εποχή και τον τόπο όπου μας μεταφέρει ο συγγραφέας. Ορισμένες από τις σημειώσεις γράφτηκαν μάλιστα με την ιδέα ότι η νουβέλα θα μεταφραστεί και στην αγγλική γλώσσα.

 

Το βιβλίο προλογίζει ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης, προσωπικός φίλος του Τάκη Αναστόπουλου και θαυμαστής της πένας του, όπως ο ίδιος δηλώνει – αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Διαμάντια τρυφερότητας και ποιητικής ευαισθησίας του Τάκη ξεπηδούν μέσα από τις σκέψεις και τις εντυπώσεις του Ντάρελ σε κάθε παράγραφο της νουβέλας, ανάμεικτα με τη λατρεία του Τάκη για τη λαϊκή και αστική παράδοση, την επιμονή του στην περιγραφή στιγμιότυπων της νεοελληνικής “σουρεαλιστικής” πραγματικότητας, την αγάπη του στη λεπτομέρεια και ταυτόχρονα τη νοσταλγία του για την απώλεια ορισμένων στοιχείων της παράδοσης: ο παραδοσιακός σιδηροδρομικός σταθμός με το μεγάλο στρογγυλό ρολόι, οι ξεχαρβαλωμένες βαλίτσες από χαρτόνι δεμένες με σχοινί, ταγάρια και ζεμπίλια, κότες που βόσκουν ελεύθερες στο παρτέρι του σταθμού, ένα μαύρο Φορντ με κουστουμαρισμένο ταξιτζή που φτύνει ευθύβολα από το ανοιχτό παράθυρο, το πρώτο ξενοδοχείο “Πανελλήνιον” που μετονομάστηκε σε “Ρεξ” και λειτουργούσε και για τα παράνομα ζευγαράκια, με άψογα ντυμένο το προσωπικό του, κάρα για μεταφορές, μόνιππα, μαγαζιά που ανεβοκατεβάζουν τα κεπέγκια τους, παιδάκια που παίζουν στην πλατεία ως αργά τη νύχτα (…)».

 

Στην κριτική του που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της “Μεταρρύθμισης” (www.metarithmisi.gr), ο πολιτικός επιστήμονας, αναλυτής και βιβλιοκριτικός Βασίλης Καπετανγιάννης σημειώνει για τη νουβέλα: «Πρόκειται για ένα τρυφερό και ευαίσθητο βιβλίο. Αισθήματα που αναβλύζουν από κάθε σελίδα του μεταφέρουν τον αναγνώστη σε πρόσωπα και τόπους σαν να είναι οικείοι. Και θα μπορούσαν να είναι, μεταφορικά και αναλογικά, τουλάχιστον για όσους και όσες γεννήθηκαν και μεγάλωσαν την ίδια εποχή σε μικρές επαρχιακές πόλεις της χώρας (…) Δεν θα μπορούσα να εκφέρω άλλη γνώμη για το βιβλίο πέραν των συναισθημάτων, που πιστεύω αβίαστα δημιουργούνται διατρέχοντας τις σελίδες του, σε μια απολαυστική ανάγνωση. Σαν να γεννούν την επιθυμία μιας επίσκεψης στην πόλη που δεν υπάρχει πια, παρά μόνο από τα εμφανή χνάρια μιας άλλης εποχής, που ο Τάκης σε κάνει να την αγαπήσεις και να την αισθανθείς δική σου».

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

 

Ο Τάκης Αναστόπουλος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1948. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα και στο Στρασβούργο. Έζησε στις Βρυξέλλες, όπου εργάστηκε σε υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1981-2011) και συνταξιοδοτήθηκε ως Διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιανουάριο 2012.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ασχολήθηκε ενεργά με τα κοινά. Υπήρξε αντιπρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη από την ίδρυσή του (2013), υποψήφιος ευρωβουλευτής με την Ελιά (2014), υποψήφιος βουλευτής με τη Δημοκρατική Συμπαράταξη στον Νομό Μεσσηνίας (2015), μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας των Κινήσεων Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία, μέλος της Επιτροπής Αλιβιζάτου για την τήρηση των διαδικασιών κατά την εκλογή επικεφαλής του νέου φορέα (2017) και μέλος της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του Κινήματος Αλλαγής.

Είχε πλούσια πολιτική αρθρογραφία σε εφημερίδες και περιοδικά. Επίσης δημοσίευσε,

αυτοτελώς και σε διάφορα περιοδικά, πεζά κείμενα και ποιήματα. Έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2019.

 

ΑΛΛΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

 

Μικρές Αγγελίες (ποιήματα) – Εκδόσεις Διάττων, 1994

Το Βιβλίο Φάντασμα (νουβέλες) – Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 1998

Άνω Τελεία (ποιήματα) – Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 1998

Ιστορία Δίχως Τέλος (διηγήματα) – Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2000

Άνεμος Θωπευτικός (ποιήματα) – Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2012

Η καρδιά της Ευρώπης. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Εκδόσεις Εστία, 2021