Ήθη και έθιμα για τον εορτασμό της Παναγίας

Μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης είναι αγία Μετάσταση της Θεοτόκου η οποία εορτάζεται απ’ άκρη σε άκρη της χώρας μας το Δεκαπενταύγουστο.

Γράφει η Γεωργία Ρήγα

Η ευχή στα στόματα όλων για την ημέρα αυτή «Καλή Παναγία». Δεκαπενταύγουστος, η ημέρα που πολλοί πιστοί συμμετέχουν σε διάφορα έθιμα που προέρχονται από τη βαθιά παράδοση της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων είναι:

Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών κρατά στη Σιάτιστα της Κοζάνης χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου οι καβαλάρηδες ανεβαίνουν στα στολισμένα άλογά τους και κατευθύνονται προς το μοναστήρι του Μικροκάστρου. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα επιστρέφουν στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά… και σταματά νωρίς το πρωί!

Πάτμος

Στο νησί της Αποκάλυψης η ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική. Το έθιμο της περιφοράς του επιταφίου της Παναγίας έχει βυζαντινές καταβολές. Οι μοναχοί από το ιστορικό μοναστήρι περιφέρουν τον επιτάφιο στα σοκάκια του νησιού και οι πιστοί ακολουθούν την πομπή.

Κουφονήσια

Τα Κουφονήσια έχουν αποκτήσει φανατικό κοινό. Όσοι τα επισκεφθούν για πρώτη φορά, επιστρέφουν ξανά και ξανά. Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο… εν πλω! Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπαίνουν στα καΐκια με προορισμό το εκκλησάκι της Παναγιάς στο Κάτω Κουφονήσι, ενώ η επιστροφή χαρακτηρίζεται από έναν ιδιότυπο «αγώνα», με τα καραβάκια να συναγωνίζονται για να δουν ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτα στο Πάνω Κουφονήσι. Ακολουθεί γλέντι με μουσικές, χορούς και θαλασσινούς μεζέδες.

Κεφαλονιά

Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται ιδιαίτερα στην Κεφαλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια, που εμφανίζονται κάθε χρόνο την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου στην Παναγιά Φιδούσα, στο Μαρκόπουλο της Κεφαλονιάς, να φέρνουν τύχη στο νησί, αλλά και σε όσους δε διστάσουν να τα αγγίξουν.

Πάρος

Η Πάρος το καλοκαίρι σφύζει από ζωή. Αν βρεθείτε Δεκαπενταύγουστο στην Πάρο μπορείτε να συμμετέχετε στους εορτασμούς είτε στην Παροικιά, είτε στη Νάουσα. Στην Παροικιά οι πιστοί συγκεντρώνονται στον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής και προσκυνούν την εικόνα του 17^ου αιώνα. Παραδοσιακή μουσική, ντόπιο κρασί και μεζέδες συμπληρώνουν το ιδιαίτερο έθιμο.

Στη Νάουσα, οι εορτασμοί είναι πιο… θαλασσινοί. Τα καΐκια καταφθάνουν στο λιμάνι και η νύχτα γίνεται μέρα, καθώς οι πιστοί κρατούν αναμμένα δαδιά. Το πανηγύρι κρατά μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με τους νησιώτικους χορούς να έχουν την τιμητική τους.

Λεωνίδιο

Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται πανοραμικά στο Λεωνίδιο. Το μοναστήρι της Έλωνας βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε έναν απόκρημνο βράχο, προσφέροντας εντυπωσιακές εικόνες σε όσους το επισκέπτονται. Δεν είναι λίγοι οι πιστοί που εκπληρώνουν τάμα στην Παναγιά Βρεφοκρατούσα καταφθάνοντας γονυπετείς ή πεζοπορώντας στο μοναστήρι. Η διαδρομή με το αυτοκίνητο είναι μοναδική. Το προσωνύμιο της Παναγιάς «Έλωνα» προέρχεται από την τσακώνικη διάλεκτο και σημαίνει «ελεούσα».

 

Νίσυρος

Η Νίσυρος τιμά την Παναγία με το λεγόμενο «Νιάμερο», που γιορτάζεται από τις 6 Αυγούστου. Μαυροντυμένες γυναίκες, οι Εννιαμερίτισσες, πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής και παραμένουν εκεί για 9 ημέρες ακολουθώντας αυστηρή νηστεία και κάνοντας 300 μετάνοιες τη μέρα. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου γίνεται η λιτάνευση της εικόνας, η οποία οδηγείται στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά με τον τοπικό χορό της «κούπας».

 

Παλαιόπυργος Πωγωνίου

Όσοι έχουν ασχοληθεί με παραδοσιακούς χoρούς θα γνωρίζουν και τον «πωγωνίσιο». Η παράδοση του Δεκαπενταύγουστο στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου χαρακτηρίζεται από τα λεγόμενα «ντολιά», δηλαδή τις εντολές που δίνει ένας από τους μεγαλύτερους κατοίκους του χωριού (ο «ντολής πασάς»), ο οποίος κρατά ένα ποτήρι κρασί και το τσουγκρίζει με κάποιον παρευρισκόμενο.

 

Σύμφωνα με το έθιμο πρέπει να πιει τρία ποτήρια κρασί ή τρεις γουλιές και κάθε φορά να κάνει μια αφιέρωση σε τρία διαφορετικά πρόσωπα. Σειρά παίρνουν οι υπόλοιποι, όπως θα τους ορίσει ο «ντολή πασάς». Το έθιμο αυτό σκοπό είχε τη συμφιλίωση των χωριανών και τη λύση τυχόν παρεξηγήσεων. Το βράδυ ξεκινά το πανηγύρι υπό τους ήχους τοπικών, παραδοσιακών τραγουδιών.

Πυργί Χίου

Το Πυργί, στα περίφημα Μαστιχοχώρια της Χίου, γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο με ένα ξεχωριστό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού. Ο γρήγορος σκοπός του παραδοσιακού «Πυργούσικου» χορού παρασέρνει τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

Κάρπαθος

Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα χωριά της Καρπάθου και των Δωδεκανήσων. Η λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Όλυμπο της Καρπάθου και οι εκδηλώσεις της ημέρας χαρακτηρίζονται από κλίμα κατάνυξης και πένθους. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα αναβιώνει το έθιμο του Κάτω Χορού. Οι γυναίκες φορούν παραδοσιακές φορεσιές και ξεκινούν τον αργόσυρτο χορό, συνοδεία λαούτου και λύρας. Οι άντρες έχουν ένα κομμάτι βασιλικού στο πέτο τους και τραγουδούν με κατανυκτική διάθεση.

Τήνος

Την Παναγιά της Τήνου επισκέπτονται και προσκυνούν κάθε Δεκαπενταύγουστο χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα – και όχι μόνο. Τον Δεκαπενταύγουστο εκατοντάδες πιστοί εκπληρώνοντας το τάμα τους ανεβαίνουν γονατιστοί τα σκαλιά της Εκκλησίας της Μεγαλόχαρης.

Ικαρία

Τα πανηγύρια της Ικαρίας είναι ξακουστά σε όλη την Ελλάδα και φυσικά ο Δεκαπενταύγουστος δε θα μπορούσε να μη γιορταστεί με… ακόμη ένα! Στο Γιαλισκάρι το γλέντι παίρνει φωτιά και όλοι μαζί χορεύουν τον περίφημο Ικαριώτικο χορό

Τελειώνοντας στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, υπάρχουν πολλά προσκυνήματα της Παναγίας, στα οποία ο κόσμος, τέτοιες ημέρες, κάθε χρόνο, συρρέει για να λάβει τη χάρη της Θεοτόκου και να εναποθέσει σε αυτή, την πίστη και τις ελπίδες του, για ένα καλύτερο αύριο.

Σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα της Πελοποννήσου, υπάρχουν πλήθος ναών και μοναστηριών, που πανηγυρίζουν τη Δευτέρα 15 Αυγούστου, συγκεντρώνοντας πλήθος πιστών.