Ιστορική αναδρομή: Οι Τουρκοαιγύπτιοι στη Μεγάλη Αναστάσοβα (21-6-1826)

Στις 17 Μαΐου 1826 ο Νικηταράς αφού αντιμετώπισε το απόσπασμα του Ιμπραήμ στο Δυρράχι, ανάθεσε την φύλαξη των διαβάσεων από το Δυρράχι προς τα Πισινά Χωριά και το Μυστρά στο Γιατράκο. Ο Γεώργιος Γιατράκος όπως και ο Γενικός Αρχηγός, εκτιμώντας ότι οι Τουρκοαιγύπτιοι θα κινηθούν προς το Μυστρά, σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαν από τις Ελληνικές εμπροσθοφυλακές, άφησε στο Δυρράχι τους Δυρραχίτες και τους Πισινοχωρίτες να φυλάνε την περιοχή και τη διάβαση από του Μάνεση προς τα Πισινά Χωριά. Ο ίδιος με τους υπόλοιπους Μυστριώτες οχυρώθηκε στα στενά της Λαγκάδας πιο πάνω από την Τρύπη.

Τα πράγματα όμως δεν εξελίχτηκαν έτσι, όπως εκτιμήθηκαν από Ελληνικής Πλευράς.

Η Τουρκοαιγυπτιακή Φάλαγγα δεν κινήθηκε προς την Λακεδαίμονα, αλλά προς την Μεσσηνία μέσω Μεγάλης Αναστάσοβας. Οι Πισινοχωρίτες και οι υπόλοιποι Έλληνες, προσπάθησαν στη θέση Μάνεση του Δυρραχίου, να ανακόψουν την πορεία των Τουρκοαιγυπτίων, αλλά δεν τα κατάφεραν. Ο Γιώργης Σούμπλης και ο Αναγνώστης Αλεξανδρόπουλος, οι οποίοι ηγούντο των Μεγαλοαναστασοβιτών που ευρίσκοντο στου Μάνεση, όταν διαπιστώνουν ότι η μάχη είναι χαμένη, οπισθοχωρούν με τους άνδρες τους αθόρυβα. Τον Αλεξανδρόπουλο ακολουθεί και ο Γιαννάκης Παπαδέας με τους άντρες του από τη Μικρή Αναστάσοβα. Την υποχώρηση καλύπτουν οι υπόλοιποι αμυνόμενοι. Οι έμπειροι Μεγαλοαναστασοβίτες οπλαρχηγοί, όταν φτάνουν στο χωριό, φροντίζουν για τη μεταφορά των αμάχων στην οχυρή θέση του Μοναστηριού του Μαρδατσίου. Παράλληλα τοποθετούν τους άνδρες τους αριστερά και δεξιά της στενής υδρολογικής λεκάνης που είναι χτισμένο το χωριό. Μέσα στο χωριό αφήνουν λίγα άτομα μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας για να υπερασπιστούν τα σπίτια τους. Οι Τουρκοαιγύπτιοι, μόλις μπαίνουν στο χωριό και πέφτουν οι πρώτες τουφεκιές, αρχίζουν να βάζουν φωτιές για να υποχρεώσουν τους αμυνόμενους να παραδοθούν. Τότε όμως δέχονται καταιγισμό πυροβολισμών από τις γύρω πλαγιές. Επειδή η προσπάθεια τους να διαλύσουν τις περιφερειακές δυνάμεις των αμυνομένων δεν απέδωσε, τράπηκαν σε φυγή¹ φοβούμενοι μήπως καταφθάσει ο Νικηταράς και εγκλωβιστεί ολόκληρη η Φάλαγγα. Η ενέργεια αυτή των δύο ηγετών (στρατιωτικού και πολιτικού) της Μεγάλης Αναστάσοβας, ήταν αποτελεσματικότατη. Έτσι ο Χιλίαρχος Γιώργης Σούμπλης και ο Υποχιλίαρχος Αναγνώστης Αλεξανδρόπουλος (Επιστάτης της Μεγάλης Αναστάσοβας), στάθηκαν οι οργανωτές και κύριοι αυτουργοί αυτής της νίκης στις 21 Μαΐου, που έσωσε τη Μεγάλη Αναστάσοβα και ελευθερώθηκαν δύο Ελληνοπούλες που έσερναν αιχμάλωτες μαζί τους οι αραπάδες. Οι Τουρκοαραπάδες το μόνο που κατάφεραν στη σύγκρουση αυτή ήταν, να κάψουν τον Ενοριακό Ιερό Ναό της Αγίας Αικατερίνης και λίγα σπίτια, εγκαταλείποντας στο πεδίο της μάχης μεγάλο αριθμό νεκρών και λογχοφόρων όπλων.

Ο αέιμνηστος καθηγητής Πότης Πεφάνης, στο βιβλίο του, οι Γενιές της Νέδουσας στις σελ. 26, 27 αναφέρει: «Στη μάχη του Μάνεση όλοι οι Νεδουσαίοι έτρεξαν να υπερασπιστούν το σπίτι τους από τον άμεσο κίνδυνο του Μπραΐμη. Πρώτη φορά τούρκικος στρατός έφτασε τόσο κοντά στη Νέδουσα. Πέντε μόνο γέροντες έμειναν πίσω. Τα πέντε αυτά ντουφέκια, όπως λέει η παράδοση, θέρισαν τους Αραπάδες, που ξέκοψαν και φάνηκαν από το Μπρίνο. Οι γέροντες του χωριού τις επομένης γενιάς των αγωνιστών του 21 επιμένανε, πως οι χαράδρες γύρω στο Βίτσι και τις Ντελετές ήταν γιομάτες τούρκικα κουφάρια. Και στην Πετσά έγινε κάποια μάχη, και μέσα στη Νέδουσα ακόμα. Μέσα στην αναμπουμπούλα, εκεί στου Κατσαρού τη μουριά, κάτω από του Γιαννίσιμου το σπίτι, γλίτωσαν σ’ ένα βατιώνα δύο Ελληνοπούλες, που έσερναν μαζί τους οι Αραπάδες για τα σκλαβοπάζαρα. Η μία ήταν κόρη Πετμεζά και η άλλη από την Καρύταινα, η μετέπειτα σύζυγος του Παναγιώτη Βεργινάδη, του Ντουραμάνη».

Κάπως διαφορετικά παρουσιάζει τα πράγματα ο Κολοκοτρώνης σε επιστολή του στις 24 Μαΐου. «Οι μεν εχθροί διά Πολιανής διέβησαν εις Αναστάσοβαν και λεηλατήσαντες και κατακαύσαντες αυτήν, κατέβησαν εις την Καλαμάταν, επροχώρησαν έως τον Αλμυρόν και έκαυσαν τα Σελιτζάνικα καλύβια». Ενώ ο Σπηλιάδης αναφέρει. «Μετά ταύτα εκινήθησαν εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν όπου ηχμαλώτησαν τινάς αδυνάτους και απήρχοντο εις Μεσσηνίαν» (Σπηλιάδης Ν. Απομνημονεύματα τ. Γ΄, σελ. 21). Φαίνεται όμως ότι, τόσο ο Κολοκοτρώνης αρχικά όσο και ο Σπηλιάδης, δεν απέδωσαν ακριβώς τα γεγονότα. Αυτό συμπεραίνουμε από το γεγονός ό,τι αντίθετα με το Δυρράχι η Μεγάλη Αναστάσοβα σώθηκε. Κάηκαν βέβαια μερικά σπίτια και η Εκκλησία του χωριού, αλλά το χωριό δεν έπεσε. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την λεπτομερή αναφορά της 1 Ιουνίου του Θ. Κολοκοτρώνη από τα Δερβένια, η οποία αποτελεί έκθεση των γεγονότων από την 21 μέχρι το τέλος Μαΐου, στην οποία δεν κάνει λόγο για λεηλασία και ολοσχερή καταστροφή από εμπρησμό της Μεγάλης Αναστάσοβας. Καθώς επίσης και από το γεγονός ότι δύο χρόνια αργότερα κατά την απογραφή φέρεται να κατοικείται από 77 οικογένειες, εκ των οποίων μόνο τέσσερες δεν διαθέτουν δικό τους σπίτι και συγκατοικούν σε συγγενικά σπίτια. Κατεστραμμένη αναφέρεται τότε, μόνο η Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης (βλ. σ.σ. 196 & 197 του παρόντος).

Σημειώσεις:

Ηλία Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε.α. Όπισθεν του Μυστρά // Ιστορικά τόμος Α΄ έκδοση Δ΄, Ιανουάριος 2019, σελ. 161, 162.

ISBN : 978 -618-83741-0-2

ISBN SET: 978-618-83741-1-9