Γράφει ο Βασίλης Κανάκης

Δημοτικός Σύμβουλος-Καλαμάτα Μπροστά
Πολιτικός Μηχανικός Πανεπ. Πατρών
Πτυχιούχος Φυσικής Ε.Κ.Πανεπιστημίου Αθηνών
Γραμματέας Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Μεσσηνίας

Η ασφαλής και σύντομη οδική σύνδεση μεταξύ περιοχών της Μεσσηνίας αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί.

Η ύπαρξη ενός σύγχρονου οδικού δικτύου, που θα συνδέεται με τον βασικό οδικό άξονα Καλαμάτας-Τρίπολης-Κορίνθου, πέραν του ότι διασφαλίζει την άμεση πρόσβαση περισσότερων κατοίκων της Μεσσηνίας σε βασικές υποδομές (νοσοκομείο, αεροδρόμιο, δημόσιες υπηρεσίες αστικών κέντρων), καθίσταται αναγκαία και για την περαιτέρω ώθηση της τουριστικής ανάπτυξης, η οποία ήδη παρουσιάζει ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια.

Επιπροσθέτως, δεδομένου ότι η περιοχή μας διαθέτει έντονο αγροτικό αποτύπωμα, μία νέα οδική χάραξη θα επιτρέψει την πιο σύντομη και ασφαλή μεταφορά των αγροτικών προϊόντων προς τα σημεία μεταποίησης και επεξεργασίας που βρίσκονται, ως επί το πλείστων, κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα της Περιφερειακής Ενότητας.

Το χρονικό της οδικής σύνδεσης Καλαμάτα-Ριζόμυλος

Η ιδέα της κατασκευής μιας νέας οδικής σύνδεσης που θα ένωνε την Καλαμάτα με το Ριζόμυλο, ως ένα τμήμα της ευρύτερης σύνδεσης Καλαμάτας- Πύλου-Μεθώνης έχει ως εφαλτήριο τα πρώτα χρόνια του 21^ου αιώνα. Το 2002 η τότε Νομαρχία Μεσσηνίας παίρνει την πρωτοβουλία και χρηματοδοτεί μελέτη με μια λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση. Η χάραξη αυτή, γνωστή πλέον ως παραλιακή χάραξη, τοποθετείται νότια της υφιστάμενης οδού που συνδέει το ασπρόχωμα με τη Μεσσήνη και σε απόσταση περίπου 700 μέτρων από την ακτή. Τελικά η μελέτη εκπονείται με ΑΕΠΟ (άδεια έγκρισης περιβαλλοντικών όρων) 5038/16.12.2005.

Το 2005 Η Νομαρχία αντιλαμβάνεται τις αυξημένες ανάγκες του συγκεκριμένου οδικού δικτύου και πραγματοποιεί αίτημα στο υπουργείο για αναβάθμιση της αρχικής μελέτης σε δρόμο 2 λωρίδων ανά κατεύθυνση. Το υπουργείο αποδέχεται το αίτημα και η νέα μελέτη χρηματοδοτείται μέσω ιδιωτικής πρωτοβουλίας με τη μορφή δωρεάς. Εν συνεχεία, το έτος 2009, η μελέτη βελτίωσης της αρχικής χάραξης εγκρίνεται από το υπουργείο υποδομών. Ακολουθεί το 2013 η περιβαλλοντική έγκριση της μελέτης με ΑΕΠΟ 1855/11/2-7-2013. Η διαδικασία συνεχίζεται και η μελέτη ενσωματώνει τις γνωμοδοτήσεις των Δημοτικών Συμβουλίων Μεσσήνης και Καλαμάτας καθώς και τη σύνδεση με την εθνική οδό Κορίνθου- Τρίπολης-Καλαμάτας και τελικά το 2016 η μελέτη παραλαμβάνεται από το υπουργείο στην πλήρη μορφή της.

Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών στη συνέχεια πρόκρινε, αντί για την εφαρμογή της μελέτης παραλιακής χάραξης η οποία διαμορφωνόταν επί 14 περίπου έτη, την βελτίωση του υφιστάμενου οδικού δικτύου επικαλούμενο κυρίως την αδυναμία χρηματοδότησης της Νότιας χάραξης. Τελικά το 2017 συντάχθηκε η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που αφορά τη βελτίωση της υφιστάμενης οδού και πάνω στην οποία καλείται να γνωμοδοτήσει το Δημοτικό Συμβούλιο. Βέβαια προκαλούνται ερωτηματικά σχετικά με την αλλαγή στάσης του Υπουργείου καθώς η παραλιακή χάραξη θεωρείτο για χρόνια η ενδεδειγμένη λύση.

Συνεπώς, αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο πιθανές χαράξεις, η Νότια ή ευρύτερα γνωστή ως “παραλιακή” με τη μορφή οριστικής, ολοκληρωμένης μελέτης και η βελτίωση της “υφιστάμενης οδού” που βρίσκεται στο στάδιο της έγκρισης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και θα ολοκληρωθεί μελετητικά μέσω του ανταγωνιστικού διαλόγου των εταιρειών που θα συμμετέχουν στο ΣΔΙΤ.

Τεχνικά χαρακτηριστικά, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε χάραξης

Παραλιακή (Νότια) χάραξη

Η παραλιακή χάραξη έχει μήκος περίπου 14,7 χιλιόμετρα και απαντώνται σε αυτή 12 ισόπεδοι κόμβοι. Το μεγάλο πλήθος κόμβων δημιουργεί ερωτηματικά για το κατά πόσο θα είναι δυνατή η ανάπτυξη ταχυτήτων ίσων με την μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα, για την συγκεκριμένη κατηγορία οδού ΑΙΙ, των 90 χλμ/ώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι η περιβαλλοντική έγκριση της μελέτης το 2013 πρότεινε ως επιτρεπόμενη ταχύτητα τα 70 χλμ/ώρα.

Η σύνδεση με το αεροδρόμιο και με τον αυτοκινητόδρομο Κορίνθου-Τρίπολης-Καλαμάτας πραγματοποιείται  μέσω κόμβου και κάθετης, στη βασική χάραξη, οδού μήκους περίπου 3.700 μέτρων. Σύμφωνα με την μηκοτομή της μελέτης το ύψος των επιχωμάτων που απαιτούνται κυμαίνεται, στο μεγαλύτερο τμήμα της οδού, από 1,00 έως 3,00 μέτρα και μόνο σε ορισμένα σημεία ξεπερνά τα 4,00 μέτρα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αυξημένος κίνδυνος πλημμυρικών φαινομένων, που καταδεικνύουν ορισμένες σχετικές μελέτες, ο οποίος όμως θεωρώ πως μπορεί να εξαλειφθεί με την κατασκευή κατάλληλων τεχνικών έργων, που βέβαια θα αυξήσουν το κόστος κατασκευής. Τέλος η σχετική γειτνίαση με την ακτή δημιουργεί προβληματισμό, ως προς την μελλοντική διαμόρφωση της περιοχής, και θα ήταν προτιμότερο η χάραξη να βρισκόταν βορειότερα ώστε να δύναται να επεκταθεί η περιοχή ΤΑ (τουριστικής ανάπτυξης) που προβλέπεται από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Καλαμάτας (ΦΕΚ 77/ΑΑΠ/3-5-2011)

Τα πλεονεκτήματα της παραλιακής χάραξης σχετίζονται κυρίως με την ασφάλεια και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά της. Πρόκειται για έναν δρόμο με, ως επί το πλείστον, ευθεία χάραξη, χωρίς πολλές στροφές και χωρίς δυνατότητα εισόδου εξόδου οχημάτων παρά μόνο μέσω των ισόπεδων κόμβων. Η σύνδεση της με την Καλαμάτα πραγματοποιείται άμεσα με σύνδεση με την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου (νέα είσοδος Καλαμάτας). Όσο αφορά το κόστος σύμφωνα με τη μελέτη ανέρχεται σε 75 εκατομμύρια ευρώ χωρίς να περιέχονται στο άνωθεν ποσό οι απαλλοτριώσεις.

Βελτίωση υφιστάμενης οδού

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που αναφέρεται στην βελτίωση της υφιστάμενης οδού αφορά οδικό άξονα μήκους περίπου 16,4 χιλιομέτρων κατηγορίας ΑΙΙ. Ουσιαστικά πρόκειται για την βελτίωση και επέκταση του υπάρχοντος δρόμου και τη δημιουργία νέου τμήματος που θα παρακάμπτει την Μεσσήνη στα Νότια. Η σύνδεση με το αεροδρόμιο και τον αυτοκινητόδρομο του ΜΟΡΕΑ είναι άμεση και πραγματοποιείται μέσω ισόπεδων κόμβων. Συνολικά στον οδικό άξονα περιλαμβάνονται 10 ισόπεδοι κόμβοι, χωρίς να υπολογίζεται ο κόμβος της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου που αποτελεί την είσοδο σε αυτόν.

Έντονο προβληματισμό προκαλεί το τμήμα μεταξύ του κόμβου Ασπροχώματος και του κόμβου της Ηρώων Πολυτεχνείου, που αποτελεί ουσιαστικά την είσοδο και έξοδο στην πόλη της Καλαμάτας, καθώς, σύμφωνα με τη μελέτη, προβλέπεται δρόμος με μια λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση και με επιτρεπόμενη ταχύτητα 50 χλμ/ώρα στο τμήμα από τον κόμβο της Ηρώων Πολυτεχνείου μέχρι την γέφυρα του ποταμού Άρι και 70 χλμ/ώρα από τον Αρι εως τον κόμβο Ασπροχώματος.

Στον παραπάνω προβληματισμό συνηγορεί το γεγονός της απουσίας μελέτης εκτίμησης των κυκλοφορικών φόρτων όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη σελίδα 73 της ΜΠΕ. Έχουν, ωστόσο, πραγματοποιηθεί 24ωρες μετρήσεις κυκλοφοριακού φόρτου για 6 ημέρες το καλοκαίρι του 2017 στο αεροδρόμιο, στο Ασπρόχωμα και στην έξοδο της Μεσσήνης.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης, πως στο σχέδιο πόλεως Ασπροχώματος, το οποίο ωστόσο δεν έχει ακόμα εγκριθεί, η προβλεπόμενη πεζοδρόμηση του  τμήματος όπου σήμερα βρίσκεται η παράκαμψη που οδηγεί στη Μεσσήνη (σημείο όπου λειτουργεί ο φωτεινός σηματοδότης), έχει ως συνέπεια όλος ο φόρτος της κυκλοφορίας προς και από την Καλαμάτα να διοχετεύεται μέσω του νέου τμήματος σύνδεσης μεταξύ κόμβου Ασπροχώματος και κόμβου της Ηρώων Πολυτεχνείου.

Ερωτηματικά διατυπώνονται και σχετικά με την είσοδο και έξοδο οχημάτων στις παρακείμενες βιομηχανίες και βιοτεχνίες που βρίσκονται μεταξύ ασπροχώματος και κόμβου ΜΟΡΕΑ. Η μελέτη προβλέπει λωρίδα πολλαπλών χρήσεων, για την εξυπηρέτηση του άνωθεν σκοπού, ωστόσο θεωρώ πως ακόμα και με την μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα των 80 χλμ/ώρα, που προβλέπεται για το συγκεκριμένο τμήμα, η ασφάλεια του σημείου τίθεται εν αμφιβόλω. Η λύση θα μπορούσε να δοθεί με την κατασκευή παράπλευρης οδού που όμως θα απαλλοτρίωνε, ενδεχομένως, μεγάλο τμήμα των ιδιοκτησιών. Τέλος δεν διαφαίνεται στα πλαίσια της μελέτης η ύπαρξη σχεδιασμού για τις γραμμές του τρένου που σε ορισμένα σημεία τέμνουν τον άξονα της οδού.

Το κόστος υπολογίζεται σύμφωνα με τη ΜΠΕ σε 55 εκατομμύρια ευρώ χωρίς να συμπεριλαμβάνεται το κόστος των απαλλοτριώσεων. Ωστόσο οι υψηλές αντικειμενικές αξίες των παρακείμενων ιδιοκτησιών, εξαιτίας της γειτνίασης τους με την υφιστάμενη εθνική οδό, καθιστούν το κόστος απαλλοτρίωσης, στο συγκεκριμένο τμήμα, σημαντικά αυξημένο.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας, η παραλιακή χάραξη τεχνικά φαίνεται να εξυπηρετεί καλύτερα την περιοχή του Δήμου Καλαμάτας καθώς είναι πιο ασφαλής, έχει άμεση σύνδεση με την πόλη της Καλαμάτας και μικρότερο μήκος  ωστόσο στην περίπτωση που το υπουργείο επιμείνει στην βελτίωση του υφιστάμενου δρόμου, προτάσσοντας αδυναμία χρηματοδότησης της παραλιακής χάραξης, θα πρέπει το δημοτικό συμβούλιο να προτείνει ορισμένες επιβεβλημένες και ουσιαστικές αλλαγές που θα επιφέρουν καλύτερο αποτέλεσμα στο σημαντικό αυτό έργο.