Γιώργος Καραμπάτος: «Εκεί που ανάβουν οι λαμπάδες, και σβήνουν οι ευθύνες»

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Γιώργος Καραμπάτος
Εκτελεστικός Διευθυντής «Δρόμοι της Ελιάς»
τέως Πρόεδρος Επιμελητηρίου Μεσσηνίας

Καλαμάτα, 22 Απριλίου 2025

Θέμα: «Εκεί που ανάβουν οι λαμπάδες, και σβήνουν οι ευθύνες»

Όταν η Ευρώπη εξοπλίζεται, οι κοινωνίες υποφέρουν, κι εμείς ανάβουμε απλώς το κερί — νομίζοντας ότι η φωτιά και η δυστυχία δεν μας αφορά.

Τρεις μέρες μετά την Ανάσταση, το φως εξακολουθεί να αναμετριέται με το σκοτάδι — όχι μόνο ως θρησκευτικός συμβολισμός αλλά και ως πολιτική και υπαρξιακή πραγματικότητα.

Γράφοντας στο κελί του ως πολιτικός κρατούμενος στη φασιστική Ιταλία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αντόνιο Γκράμσι σημείωνε:

«Η κρίση συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το νέο δεν μπορεί να γεννηθεί. Σ’ αυτό το μεσοβασίλειο εμφανίζεται μια μεγάλη ποικιλία νοσηρών συμπτωμάτων».

Έναν αιώνα μετά, ζούμε ξανά σε μια τέτοια μεσοβασιλεία. Ο μονοπολικός κόσμος καταρρέει, αλλά ο πολυπολικός δεν έχει ακόμη γεννηθεί. Ο μονοπολικός κόσμος, στον οποίο οι ΗΠΑ επέβαλλαν τη δική τους «τάξη», φανερά ή συγκαλυμμένα, δείχνει τα όριά του και τις αντιφάσεις του. Όμως ο πολυπολικός κόσμος που διαφαίνεται δεν έχει ακόμη αποκτήσει ούτε ηθικό πυρήνα ούτε θεσμική ισορροπία — μόνο ανταγωνισμούς και σφαίρες επιρροής. Κι αυτό κάνει την κρίση ακόμη βαθύτερη.

Ανάμεσα στα πιο ανησυχητικά «νοσηρά συμπτώματα» της εποχής μας είναι η ραγδαία στρατικοποίηση της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της, τόσο μονομερώς όσο και συλλογικά, στρέφονται αποφασιστικά στην αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών. Οι ηγέτες μιλούν για ασφάλεια, ενώ την ίδια στιγμή προωθούν προγράμματα που διοχετεύουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στις βιομηχανίες όπλων.

Οι επιλογές αυτές δείχνουν να δικαιώνουν όσους σχεδίασαν και επέβαλαν την πολεμική λογική, από τον ανθρωποκτόνο πόλεμο στην Ουκρανία μέχρι τις γενοκτονίες στη Γάζα, στη Σερβία, στην Αφρική και αλλού. Το μήνυμα που φαίνεται να εκπέμπεται δεν είναι άλλο από το ότι η ευημερία θα στηριχτεί στις βιομηχανίες της καταστροφής και του ολέθρου.

Μας καλούν, με άλλα λόγια, να αποδεχτούμε ότι:

• πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τους πολέμους, όπως μάθαμε να ζούμε με τους σεισμούς και την κλιματική αλλαγή,
• η “κερδισμένη” βιομηχανία θα είναι εκείνη που θα κατασκευάζει τα πιο «τέλεια» μέσα θανάτου — αποδοτικά, τεχνολογικά προηγμένα, όσο το δυνατόν πιο “αποτελεσματικά”,
• χάρη στην καινοτομία και την τεχνολογία, τα συμβατικά όπλα θα φτάσουν σε επίπεδα καταστροφής αντίστοιχα των πυρηνικών,
• και, τελικά, η «ευημερούσα» χώρα θα είναι εκείνη με τα πιο ανταγωνιστικά όπλα και τα πιο εξελιγμένα φονικά συστήματα, όπως θα το επιβεβαιώνουν οι οικονομικοί δείκτες του ΟΟΣΑ — δείκτες που θα προσελκύουν επενδυτικά κεφάλαια και θα δημιουργούν «ευκαιρίες» στην πολεμική τους βιομηχανία.

Αν αυτός είναι ο ορισμός της ανάπτυξης, τότε η Ευρώπη —και όχι μόνο— έχει χάσει τον δρόμο της.

Τελική διαπίστωση,

Αν οι ηγεσίες της Ευρώπης ήταν περισσότερο ανεξάρτητες και λιγότερο προσκολλημένες — ουρά των Ηνωμένων Πολιτειών — και αν δεν ήταν τόσο εύπιστες απέναντι στα σκοτεινά σχέδια μιας μέχρι πρότινος «συμμάχου», ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά. Αν αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στην αναζήτηση ειρηνικών λύσεων, αντί να σπαταλούν ατελείωτες ώρες σε ακριβοπληρωμένα συμβούλια και επιτροπές στις Βρυξέλλες, τότε ίσως να μην είχαμε φτάσει στο σημείο να θεωρείται φυσιολογική η κατανομή 800 δισεκατομμυρίων ευρώ στις βιομηχανίες όπλων.

Με διαφορετικές προτεραιότητες, θα μπορούσαμε να οραματιστούμε μια Ευρώπη πιο δίκαιη, πιο ειρηνική, πιο ανθρώπινη, πιο φιλική στο περιβάλλον — και σίγουρα πιο βιώσιμη.

Τα ίδια αυτά 800 δισεκατομμύρια ευρώ — χωρίς να υπολογίζουμε τα ποσά που έχουν ήδη δοθεί από την ίδρυση της Ε.Ε. στις βιομηχανίες οπλικών συστημάτων — θα μπορούσαν,

• να στηρίξουν τα κράτη-μέλη που βλέπουν τα κοινωνικά τους συστήματα να καταρρέουν,
• να ενισχύσουν τις φτωχές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της ίδιας της Ευρώπης, ώστε να περιοριστούν οι βαθύτερες αιτίες της μαζικής μετανάστευσης,
• να ενδυναμώσουν τους διεθνείς οργανισμούς που εργάζονται για την ειρήνη, την υπεράσπιση του Διεθνούς Δικαίου, το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση και την προστασία του περιβάλλοντος.

Όμως η αλήθεια παραμένει σκληρή, η υποκρισία κυριαρχεί και η παθητικότητα των πολιτών τη νομιμοποιεί.

Υπάρχουν εκείνοι που αναπαύονται στους καναπέδες της τηλεόρασης ή στις πολυθρόνες των καφέ, νομίζοντας ότι με την «ευπρεπή» παρουσία τους στον Επιτάφιο και την Ανάσταση έχουν εκπληρώσει το χρέος τους. Πολλοί από αυτούς δηλώνουν σχεδόν με αλαζονεία ότι δεν διαβάζουν εφημερίδες — «χάνεται χρόνος», λένε — και περιορίζονται σε stories, reels και ψευδώνυμες γνώμες στο TikTok και στο Instagram. Εκεί όπου η πληροφορία παριστάνει την άποψη και η ευκολία μεταμφιέζεται σε γνώση.

Και υπάρχουν και οι άλλοι — οι «γνωστικοί εκ του ασφαλούς». Ανάμεσά τους αρκετοί καλοπληρωμένοι συνταξιούχοι, κυρίως του δημοσίου, αλλά και πρώην κομματικά ή κυβερνητικά στελέχη. Άνθρωποι που σπανίως ξεχώρισαν για ιδέες ή έργο που προήγαγαν την ειρήνη ως τρόπο ζωής. Αντίθετα, διέπρεψαν σε ελιγμούς και στην τέχνη της πολιτικής επιβίωσης μέσα στους μηχανισμούς εξουσίας.

Η κρίση που βιώνουμε, όμως, δεν είναι μόνο ευρωπαϊκή. Είναι παγκόσμια. Και οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις το επιβεβαιώνουν.

Η εγκατάλειψη της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής από τις ΗΠΑ, η επίθεση στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, η επιβολή μονομερών δασμών κατά παράβαση των κανόνων του ΠΟΕ, η αποστασιοποίηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και η μείωση της στήριξης σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις — όλα αυτά αντανακλούν τα βαθιά, «νοσηρά» συμπτώματα μιας παλαιάς τάξης πραγμάτων που πεθαίνει.

Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να ανοίξει ο δρόμος για μια νέα διεθνή τάξη: πραγματικά πολυπολική, δίκαιη, ανθρώπινη.

Το Πάσχα δεν είναι ένα τυπικό τελετουργικό. Είναι ένα κάλεσμα για Αναγέννηση — προσωπική και συλλογική. Η ελπίδα δεν είναι παθητική κατάσταση. Είναι επιλογή, στάση και πράξη. Μας καλεί να πάρουμε θέση, σε έναν κόσμο που ήδη αλλάζει — με ή χωρίς εμάς.