Γιάννης Πάζιος: Προκλήσεις & προοπτικές για τον πρωτογενή τομέα

Κείμενο διαλόγου για το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής

Διανύουμε ένα ιστορικό μεταίχμιο καθώς το ελληνικό μεταπολιτευτικό παραδοσιακό μοντέλο αγροτικής παραγωγής που στηρίχθηκε στους άξονες «επιδοτήσεις – εργάτες γης – συνεργατισμός – αγροτική τράπεζα» κλείνει πλέον τον κύκλο του και επιβάλλει επιτακτικά τον εκσυγχρονισμό διαχείρισης της εθνικής αγροτικής οικονομίας.

Ο εκσυγχρονισμός καθίσταται αναγκαίος και κρίσιμος λόγω των πολλαπλών αρνητικών παραγόντων που επιδρούν συνδυαστικά και υποδαυλίζουν την ανάπτυξη της χώρας. Η σύγκλιση που σταδιακά θα επέλθει μέσω της νέας ΚΑΠ επί παραδείγματι, θα συρρικνώσει τις επιδοτήσεις του παλαιού Πυλώνα Ι, γνωστές πλέον ως άμεσες ενισχύσεις.  Το τεράστιο κενό εργατών γης που βιώνουν σήμερα οι αγρότες μας, απαιτεί μεν την εκ βάθρων βελτίωση της διεργασίας χορήγησης άδειας παραμονής στη χώρα και επανασχεδιασμού του τρόπου χορήγησης των επιδομάτων ανεργίας, θέτει δε επιτακτικά την πρόκληση εκμηχάνισης της παραγωγής, που με τη σειρά της απαιτεί τεχνογνωσία, υποδομές και επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου!

Στην αντίπερα όχθη, η “ποινικοποίηση” του συνεταιρίζεσθαι από τους αγρότες λόγω της αναποτελεσματικής εκπροσώπησης, της κακοδιαχείρισης, της ατιμωρησίας,  της συσσώρευσης χρεών, του μη φιλοσυνεταιριστικού νομοθετικού πλαισίου σε συνδυασμό με το επίσης αναποτελεσματικό τραπεζικό σύστημα οδήγησε στη σημερινή ανυπαρξία χρηματοδότησης και σε αδιέξοδο πολλούς συνεταιρισμούς και παραγωγούς.

Όλα τα ανωτέρω, συνθέτουν επιγραμματικά τις κεντρικές προκλήσεις που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση με επιστημοσύνη, διορατικότητα, ήθος και ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Ώστε να επιφέρουμε την πολυπόθητη ανάπτυξη, προκοπή και πλούτο, κόντρα στις διαχρονικές παθογένειες και την αδυναμία αντιμετώπισης διαρθρωτικών προβλημάτων.

Δυστυχώς όμως, με ευθύνη πρωτίστως της πολιτείας, διαρκώς αναδεικνύονται σειρά νέων ζητημάτων που παράλληλα με το εξοντωτικό κόστος παραγωγής και διαβίωσης, καθιστούν αναποτελεσματικά τα οποιαδήποτε μέτρα στήριξης της ΕΕ και της κυβέρνησης (επιδοτήσεις πανδημίας,  αντισταθμιστικά μέτρα επίδρασης  της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, επιχορήγηση κόστους ρεύματος, καλάθι της νοικοκυράς, κλπ.), ώστε απλά να δίνουν μια παροδική ανάσα ζωής σε μια κοινωνία που πνίγεται κυριολεκτικά στην αδικία, την ακρίβεια και το χρέος διευρύνοντας έτσι τις ανισότητες.

Ενδεικτικά, η δημογραφική γήρανση σε συνδυασμό με την έλλειψη διαδοχής και την έξοδο από το επάγγελμα, είναι αποτέλεσμα της απουσίας αποτελεσματικών πολιτικών στήριξης της υπαίθρου για την συγκράτηση των πληθυσμών.

Ο κίνδυνος που επέρχεται με την αντικατάσταση καλλιεργήσιμης γης από φωτοβολταϊκά, δίχως ο αγρότης να αντιλαμβάνεται πλήρως το όφελος και τις υποχρεώσεις του σε βάθος χρόνου, οφείλει να σημάνει καμπανάκι κινδύνου για την διαθεσιμότητα καλλιεργήσιμης γης και την αυτάρκεια της χώρας να θρέψει τον πληθυσμό της δίχως εισαγωγές βασικών ειδών όπως, σιτάρι, χοιρινό και μοσχαρίσιο κρέας, κοτόπουλα, γαλακτοκομικά, κίτρινα τυριά, ζωοτροφές όπως σόγια και καλαμπόκι, ακόμα και λεμόνια, λαχανικά, πατάτες και ξηρούς καρπούς.

Η αδυναμία κάλυψης ζημιών από τον ΕΛΓΑ, ο ελλιπής σχεδιασμός στην διαχείριση των υδάτινων πόρων, η προκλητική απουσία εκπαίδευσης και δη συνεταιριστικής, οι ελλιπείς έλεγχοι λόγω υποστελέχωσης υπηρεσιών, η έλλειψη υποδομών και τεχνολογικού εξοπλισμού, σε συνδυασμό με τις χαμηλές αμοιβές προσωπικού δομών που είναι επιφορτισμένες με τις αγροτικές πολιτικές, τους ελέγχους και την έρευνα, συνθέτουν ένα αντιαναπτυξιακό περιβάλλον, σε μια κρίσιμη περίοδο για το μέλλον της χώρας.

Οι άστοχες παρεμβάσεις εκ μέρους Δήμων και Περιφερειών, η αναποτελεσματική επένδυση σε έρευνα και καινοτομία που καταδεικνύεται από την αδυναμία βιομηχανικής και αγροτικής ανάπτυξης, η αδιαφορία τόσο για τα κόκκινα καλλιεργητικά δάνεια που έχουν υποθήκη εθνική γη όσο και για την εξυγίανση Συνεταιρισμών που αποδεδειγμένα έχουν μέλλον, είναι μερικά από τα χρόνια ζητήματα που πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστούν πριν περάσουμε το σημείο χωρίς επιστροφή – no return zone.

Για όλα αυτά όμως, απαιτείται ένα νέο Εθνικό Δόγμα για τον πρωτογενή τομέα που θα πρέπει να περιλαμβάνει την βελτίωση του ισοζυγίου εισαγωγών – εξαγωγών καλύπτοντας με ελληνικό προϊόν, όπου είναι εφικτό, τις εγχώριες καταναλωτικές ανάγκες, την βελτιστοποίηση της απόδοσης ανά στρέμμα καθώς και την ουσιαστική και μετρήσιμη στήριξη της τυποποίησης και των εξαγωγών, δίνοντας έμφαση στα Πιστοποιημένα προϊόντα και στα προϊόντα Γεωγραφικών Ενδείξεων κατεύθυνση που αποτελεί και πάγια Ευρωπαϊκή πολιτική.

Οι Ευρωπαϊκές και Εθνικές πολιτικές ανάπτυξης, δεν θα είναι αποτελεσματικές σε ένα περιβάλλον όπου:

— Ενώ ο καταναλωτής ζητά πράσινα τρόφιμα, η Ευρώπη με την νέα ΚΑΠ και τις στρατηγικές της δημιουργεί πρότυπα που δεν προστατεύουν τον Ευρωπαίο παραγωγό από Τρίτες χώρες από όπου εισάγονται ομοειδή προϊόντα χαμηλού κόστους, δίχως να τηρούν τα ίδια καλλιεργητικά πρωτόκολλα και τους ίδιους κανόνες ασφάλειας.

— Η ψηφιοποίηση του πρωτογενούς τομέα που αποτελεί πανάκεια στην τρέχουσα 4^η βιομηχανική επανάσταση, λόγω της έλλειψης δικτύων μεταφοράς δεδομένων και του ψηφιακού αναλφαβητισμού, κινδυνεύουμε να αποτελέσει απειλή και όχι ευκαιρία για τη χώρα εάν δεν εφαρμοστούν άμεσα αποτελεσματικές πολιτικές που θα συντελέσουν σε επενδύσεις και μέτρα εκσυγχρονισμού.

— Το περιβάλλον αβεβαιότητας που δημιουργείται με την εμφάνιση κρίσης οπουδήποτε στον πλανήτη λόγω της παγκοσμιοποίησης, όπως λ.χ. με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την πανδημία, προκαλεί ασύμμετρες απειλές στην ανοχύρωτη παραγωγική και εφοδιαστική μας αλυσίδα και στην κοινωνική συνοχή.

— Μας υποχρεώνουν στον άμεσο μετασχηματισμό σε βιώσιμα μοντέλα από το χωράφι ως το ράφι που θα διασφαλίσουν αειφορία, ασφάλεια στα τρόφιμα και ανθεκτικότητα καθώς οι κρίσεις θα είναι συχνές, αλλά τα βήματα προσαρμογής της χώρας πολύ αργά.

— Ενώ αποδεδειγμένα απαιτείται η εφαρμογή ενός μοντέλου πολυσυλλεκτικής καλλιέργειας λόγω αλλαγής στο μικροκλίμα, καθυστερούμε χαρακτηριστικά την έκφραση ξεκάθαρης και εμπνευσμένης Εθνικής Στρατηγικής, με παράλληλη αποτελεσματική επικοινωνία της σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, σε κάθε γωνιά της Ελλάδος.

Η παρούσα κυβέρνηση αδυνατεί να αντιληφθεί την κρισιμότητα της περιόδου που διανύει ολόκληρος ο πλανήτης, και προσπαθεί διαχειριστικά να προσεγγίσει ελάχιστα ζητήματα με απλοϊκές κοντόφθαλμες στρατηγικές, με ρηχό ορίζοντα που φτάνουν «με το ζόρι» μέχρι τις επόμενες εκλογές και μάλιστα εξόχως αναποτελεσματικά. Ενδεικτικά, η Μαύρη Σταφίδα που επιδεικτικά δεν στηρίχθηκε εν μέσω πανδημίας με τη δυνατότητα απόσυρσης, είχε ως συνέπεια την κατάρρευση τιμής παραγωγού με καταστροφικές συνέπειες. Αυτό, συνέβη λόγω συντονισμένων πιέσεων ιδιωτικών συμφερόντων που είχαν πρόσβαση σε πρόθυμα κυβερνητικά ώτα, ενόσω ο απλός παραγωγός και οι κατακερματισμένοι συνεταιρισμοί, αδυνατούσαν να στηρίξουν το δίκιο τους όντας παραγκωνισμένοι από κέντρα λήψης αποφάσεων.

Η δε απαξίωση του ΟΠΕΚΕΠΕ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, σίγουρα δεν τιμά τη χώρα.  Αποτελεί όμως κατόρθωμα της σημερινής κυβέρνησης μέσα από ένα όργιο κακοδιοίκησης που περιλαμβάνει αναθέσεις άνευ διαγωνισμών σε εταιρίες φαντάσματα μέχρι την πληρωμή επιδοτήσεων δίχως έλεγχο με κίνδυνο βαριά πρόστιμα στις πλάτες των αγροτών.

Η νέα ΚΑΠ, το πλέον κρίσιμο εργαλείο για την αγροτική ανάπτυξης της χώρας, όπως αποδεικνύεται από τις αξιολογήσεις ευρωπαϊκών θεσμών, συντάχθηκε εκ του προχείρου και πίσω από κλειστές πόρτες άνευ ουσιαστικής διαβούλευσης, ενώ οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα μοιραστούν σε λίγους εκλεκτούς και φίλους.

Την ίδια ώρα έχουμε ελλιπέστατο έλεγχο των εισαγωγών τροφίμων στην Ελλάδα, ελληνοποιήσεις αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων που πολλοί γνωρίζουν και ακόμα περισσότεροι το νιώθουν στη τσέπη τους λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, λόγω των θεσμικών προβλημάτων που αναφέρθηκαν παραπάνω, απαντά σε δεόντως υποβαλλόμενα ερωτήματα βουλευτών και φορέων, πως δεν διαθέτει μηχανισμό απόκτησης των κρίσιμων αυτών στοιχείων και δεδομένων.  Πώς επομένως περιμένουμε από την Κυβέρνηση αυτή να σχεδιάσει και να εφαρμόσει αποτελεσματικά εθνικές στρατηγικές στήριξης των Ελλήνων αγροτών, κτηνοτρόφων, παραγωγών και εξαγωγέων. Πως περιμένει κανείς από το σημερινό πολιτικό σύστημα εξουσίας να είναι αποδοτικό και να φέρει αναπτυξιακό αποτέλεσμα την ίδια στιγμή που ο μέσος όρος παραμονής Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης είναι 18 μήνες. Το γεγονός αυτό επιφέρει αστάθεια, αβεβαιότητα, και στην ουσία καταδεικνύει περίτρανα πως η προσέγγιση των ζητημάτων του πρωτογενούς τομέα είναι επιδερμική και μικρόνοη.

Για όλους εμάς στο ΠΑΣΟΚ, ανέκαθεν ο πρωτογενής τομέας, ο έλληνας αγρότης και η ελληνίδα αγρότισσα αποτέλεσαν και αποτελούν θεμελιώδη και αδιαπραγμάτευτα στοιχεία της ταυτότητας μας.  Για τον λόγο αυτό, διαχρονικά μόνο το ΠΑΣΟΚ θέσπισε αναπτυξιακές παρεμβάσεις που άντεξαν και έφεραν αποτέλεσμα. Το νέο ΠΑΣΟΚ, συμμετέχει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, άλλωστε μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γαλουχήθηκε και ο Πρόεδρός μας Νίκος Ανδρουλάκης, προσεγγίζουμε κάθε θέμα με σοβαρότητα και επιστημοσύνη, μαθαίνουμε από τα λάθη του παρελθόντος, οραματιζόμαστε να δημιουργήσουμε ένα δίκαιο, πράσινο, αναπτυξιακό και σύγχρονο μοντέλο για την Ελλάδα που με ασφάλεια και ανθεκτικότητα θα βαδίζει στο μέλλον. Με μια νέα γενιά στελεχών στο προσκήνιο που κομίζουν μια διαφορετική κουλτούρα δράσης και προσφοράς αφήνοντας πίσω όσους λειτουργούν με γνώμονα το ίδιον όφελος ή εκφράζουν αλλότρια συμφέροντα και αλλοιώνουν την κοινή νέα προσπάθεια. Έχοντας στο πλευρό μας την αρωγή έμπειρων στελεχών που αποτελούν πολύτιμη κληρονομιά και παρακαταθήκη για την χώρα ξεκινήσαμε μέσα από ανοιχτές διαβουλεύσεις και όχι πίσω από κλειστές πόρτες, να συν-διαμορφώνουμε το κυβερνητικό μας πρόγραμμα όπως ακριβώς επιτάσσει ο Πρόεδρος μας Νίκος Ανδρουλάκης. Το νέο Πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ να είναι λαογέννητο, να διαμορφώνεται με οδηγό τη νομιμότητα, και να θωρακίζεται με επιστημοσύνη, ήθος και αγχίνοια.  Διότι μονάχα έτσι θα στεφθεί με επιτυχία.

Είναι στο χέρι όλων των Ελλήνων αγροτών να μην χάσουμε άλλες ευκαιρίες, να μην μας αντιμετωπίζουν ως παρίες και εξαγοράζουν τη συνείδηση, το μέλλον των παιδιών, και το πιο ιερό και δημοκρατικό μας κεκτημένο, την ψήφο μας, με επιδόματα που εξανεμίζονται μέσω της κρατικής κακοδιαχείρισης και της επακόλουθης ακρίβειας.

Με σεβασμό στον ιδρώτα, στον κόπο, και στις ανησυχίες σας, απευθύνουμε κάλεσμα για συμπόρευση ώστε να χαράξουμε μαζί, με ήθος, αξιοπρέπεια και ακεραιότητα το σήμερα αλλά και το αύριο.

Γιάννης Πάζιος

Μέλος Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής

Διευθυντής Αγροτικού Συνεταιρισμού “Ένωση Μεσσηνίας”

Διευθύνων Σύμβουλος “Αγροτική Ένωση Α.Ε”

Αντιπρόεδρος “Ένωσης Γεωγράφων Ελλάδας”