Έκθεση έργων της Βάσως Κατράκη: Η πάλη άσπρου-μαύρου

Η χώρο τέχνης Α49 παρουσιάζει την έκθεση έργων της Βάσως Κατράκη. Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται το έργο της μεγάλης Ελληνίδας χαράκτριας στην πόλη της Καλαμάτας.

Επιμέλεια έκθεσης:       Σπύρος Μοσχονάς

Συντονισμός:                   Βαγγέλης Νικολάου

Οργάνωση:                      Α+Α teleia KALAMATA Κοιν. Σ. Επ.

Τόπος:                               Χώρος τέχνης Α49, Αναγνωσταρά 49, 24 100 Καλαμάτα,

τηλ. 27214 03697

Διάρκεια έκθεσης:         7/4/2023 – 30/6/2023

Ωράριο λειτουργίας:     Δευτέρα – Παρασκευή 11:00-14:00 και 18:00-21:00
Σάββατο 11:00-14:00

Είσοδος ελεύθερη

Ο ιστορικός της τέχνης Γιάννης Μπόλης, ο οποίος έχει ασχοληθεί επισταμένως με το έργο της σπουδαίας δημιουργού, γράφει: «Η χαρακτική της Βάσως Κατράκη αποτελεί σημείο αναφοράς, από τις πιο ολοκληρωμένες και γόνιμες προτάσεις της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα. Η πρόσληψη και η απόδοση της ανθρώπινης μορφής που φέρει με αξιοπρέπεια και εγκαρτέρηση το βάρος της ύπαρξής της παραμένουν μόνιμη θεματική-αισθητική επιλογή της. Στις χαρακτηριστικές, επιμηκυμένες, αρχετυπικές μορφές των συνθέσεών της, με τη λιτότητα και τη βαθιά επεξεργασμένη απλοποίηση της φόρμας τους, η Βάσω εξελίσσει το ίδιο όραμα, διερευνά το ίδιο αισθητικό πρόβλημα, πλάθει ένα ολόκληρο σύμπαν εικόνων, μορφοποιεί τη ζωτική της σχέση με τον κόσμο, καταθέτει μια στάση ζωής και μια κοινωνική-πολιτική διαμαρτυρία, επικεντρώνεται στη μοίρα του ανθρώπου, ισορροπώντας απόλυτα το πάθος και την ανάτασή του μέσα από την υποβλητική αντίθεση του άσπρου-μαύρου.»

Η Βάσω Κατράκη (1914-1988) γεννήθηκε στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1936-1940) ζωγραφική με τον Κωνσταντίνο Παρθένη και χαρακτική με τον Γιάννη Κεφαλληνό. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής οργανώθηκε στην Αντίσταση και φιλοτέχνησε ξυλογραφίες για παράνομα έντυπα. Το 1955 πραγματοποίησε την πρώτη ατομική της έκθεση στην αίθουσα Ζαχαρίου, στην Αθήνα. Την ίδια περίοδο άρχισε να πειραματίζεται με τη χάραξη στην πέτρα, εργασία που της προσέφερε διεθνή αναγνώριση: το 1957 έλαβε το Α΄ Βραβείο Χαρακτικής στη Μπιενάλε Αλεξάνδρειας, το 1958 βραβεύτηκε στη Μπιενάλε Χαρακτικής του Λουγκάνο (Premium ex æquo), ενώ το 1966, τιμήθηκε με το Διεθνές βραβείο Λιθογραφίας Tamarind στο πλαίσιο της ΧΧΧΙΙΙ Μπιενάλε της Βενετίας. Λίγους μήνες μετά τη βράβευσή της στη Βενετία, τον Απρίλιο του 1967, όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα, η χαράκτρια βρέθηκε εξόριστη στη Γυάρο, μαζί με άλλες σημαίνουσες προσωπικότητες, όπως οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Γιάννης Νεγρεπόντης. Παρέμεινε στην εξορία περίπου έναν χρόνο, όταν μετά από διεθνείς αντιδράσεις και πιέσεις, επέστρεψε καταβεβλημένη και με προβλήματα υγείας στην Αθήνα. Το 1976 τιμήθηκε με το A΄ βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Intergrafik του Ανατολικού Βερολίνου και το 1980 πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη αναδρομική έκθεση του έργου της. Πέθανε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο 1988.

Στην έκθεση του χώρου τέχνης Α49 θα παρουσιαστούν περίπου σαράντα έργα της Κατράκη: ξυλογραφίες από την πρώτη περίοδο του έργου της, τυπώματα σε πέτρα που ανήκουν στην ώριμη και ύστερη φάση της δημιουργίας της, καθώς και μήτρες, προκειμένου να γίνει κατανοητός ο τρόπος εργασίας της στο ξύλο και στον ψαμμίτη λίθο. Ειδικότερα, στην έκθεση περιλαμβάνονται σπάνια πρώιμα έργα ζωγραφικής, ξυλογραφίες που χρονολογούνται στα χρόνια της μαθητείας κοντά στον Γιάννη Κεφαλληνό και στη σκοτεινή περίοδο της Κατοχής. Εκτίθενται, επίσης, τυπώματα με ψαράδες της γενέτειράς της, του Αιτωλικού, οι μανάδες, οι καβαλάρηδες αλλά και οι μνημειακές συνθέσεις στην πέτρα, εμπνεόμενες από την ελληνική μυθολογία (Ίκαρος) και από την Απριλιανή Δικτατορία (Σπαραγμός, Ήλιος και σίδερα, Αναπαράσταση). Ιδιαίτερη ενότητα μέσα στην έκθεση είναι τα αδημοσίευτα σχέδια της Επέλασης και της Πτώσης του Γ. Καραϊσκάκη. Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιαστεί η μονοχρωμία, η χρήση δηλαδή μόνο του μαύρου μελανιού πάνω στο λευκό χαρτί, ως αισθητική ιδέα που καθόρισε συνολικά το έργο της Κατράκη. «Εμείς οι χαράκτες», έλεγε η ίδια, «δουλεύουμε με το άσπρο-μαύρο. Είναι μια πάλη, όπου το χαρτί παίζει ενεργητικό ρόλο. Ένα ζύγισμα, ας πούμε, ανάμεσα στο μαύρο και το άσπρο πέρα από τη δουλειά με τη φόρμα και το χρώμα. Και σ’ αυτό το ζύγισμα είναι που πρέπει να φανεί κανείς απόλυτος. Αυτή η πάλη άσπρου-μαύρου έχει μια γοητεία φοβερή, μια μαγεία γιατί μέσα τους υπάρχει όλη η χρωματική γκάμα».

Την έκθεση συνοδεύει έγχρωμος κατάλογος 54 σελίδων, με κείμενα των: Συραγώς Τσιάρα (Διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου), Γιάννη Μπόλη, (Προϊστάμενου Τμήματος Σύγχρονης Γλυπτικής, MOMus – Μουσείο Άλεξ Μυλωνά) και Σπύρου Μοσχονά (Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών  και επιμελητή της έκθεσης), ο οποίος τεκμηρίωσε τη συλλογή των έργων της Βάσως Κατράκη. Ο κατάλογος, που περιλαμβάνει όλα τα έργα της έκθεσης, αναδεικνύει τη διαχρονική σημασία του έργου της Βάσως Κατράκη, που αποτελεί μία από τις πλέον πρωτότυπες προτάσεις διεθνώς στο πεδίο της χαρακτικής του 20ού αιώνα.

Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή, 7 Απριλίου και ώρα 20.00, παρουσία της κόρης της χαράκτριας, κας Μαριάννας Κατράκη-Δεσποτίδη.