Αχάριστος προς τον ευεργέτη;

Ο Χριστός κατά την επίγειο Του παρουσία, ευεργέτησε πολλούς. Μία από τις στιγμές αυτές, έρχεται να περιγράψει ο Ίδιος με την αναφορά του στη θεραπεία των δέκα λεπρών, η οποία αποτελεί, πράγματι, ευεργεσία προς την άνθρωπο, καθώς διδάσκει στον άνθρωπο πολλά. Σύμφωνα με τους λόγους του Χριστού (Λουκ. 17, 12 – 19), δέκα λεπροί άνδρες φώναζαν προς τον Ίδιο ζητώντας το έλεος Του. Ο Χριστός τους έστειλε στους ιερείς κι εκείνοι ενώ πήγαιναν καθαρίστηκαν. Ο ένας από τους δέκα επέστρεψε να ευχαριστήσει τον Χριστό, κι αυτός ήταν Σαμαρείτης. Τραγική ειρωνία! Ένας αλλοεθνής που τον χώριζαν πολλά με έναν Ιουδαίο, έρχεται και Τον ευχαριστεί για τη δωρεά που του έδωσε.

Δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που να μην έχει ευεργετηθεί σ’ αυτή τη ζωή. Πρώτος ευεργέτης είναι ο Τριαδικός Θεός. Δεν υπάρχουμε μόνοι μας. Οφείλουμε την ύπαρξη μας στον Θεό. Υπάρχει μεγαλύτερο δώρο από αυτό; Είναι και το άλλο. Η ελευθερία την οποία μας έχει δώσει ο Θεός, είναι ύψιστη δωρεά κι αυτή. Κοιτάξετε τι συμβαίνει τώρα με την ελευθερία. Για να κατανοήσουμε πόσο μεγάλη δωρεά αποτελεί για εμάς, σκεφτείτε πως ο Θεός ποτέ δεν επεμβαίνει στον άνθρωπο, αφού σέβεται απολύτως την ελευθερία του. Με άλλα λόγια, κάτι τέτοιο δείχνει, αν μπορούσαμε να το παραστήσουμε, με τον Θεό να υποκλίνεται στον άνθρωπο, αφού τον αφήνει να κάνει πρώτος τις κινήσεις του. Μεγάλο πράγμα. Φοβερή δωρεά!

Έπειτα, είναι και το άλλο. Συχνά, εμείς οι άνθρωποι παραπονιόμαστε και τα βάζουμε με τον Θεό. Και πολύ καλά κάνουμε! Θεωρώ πως η υγιής σχέση με τον Θεό χτίζεται μέσα από μεγάλες συγκρουσιακές αναζητήσεις που αφορούν τη σύνολη υπαρξιακή τοποθέτηση του ανθρώπου εντός του εαυτού του, στις σχέσεις με τους άλλους, στη σχέση με τον Θεό. Όμως, παρά τις δυσκολίες της ζωής, τα εμπόδια, τις δοκιμασίες, ο Θεός ευεργετεί τον καθένα ποικιλοτρόπως. Και θα δανειστώ στο σημείο αυτό έναν όρο που συναντάται στον Διονύσιο Αρεοπαγίτη, Μάξιμο Ομολογητή αλλά και σε άλλους Πατέρες. Είναι ο όρος της αναλογίας. Ο Θεός έρχεται με τον καθένα σε προσωπική σχέση, ανάλογα με το άνοιγμα του ανθρώπου προς τον Θεό. Όσο ανοίγεται ο άνθρωπος προς τον Θεό, τόσο ο Θεός κινείται προς τον άνθρωπο. Πόσο σέβεται την ανθρώπινη ελευθερία ο Θεός!

Ευεργετεί ο Θεός τον άνθρωπο. Του δίνει ευκαιρίες, του δίνει δυνατότητες, στις οποίες ο άνθρωπος καλείται να ανταποκριθεί. Και τον καθένα δίνει κάτι ανάλογο κατά τη δική του προσωπική βούληση. Εάν, τώρα, ο άνθρωπος δεν ανταποκριθεί, δεν ευθύνεται ο Θεός γι’ αυτό. Και μάλιστα ο Θεός, κατά Μάξιμο Ομολογητή, έχει «σωστικάς ἐπινοίας», δηλαδή εργάζεται για τη σωτηρία ανθρώπων που έμειναν στην άγνοια λόγω άγνοιας.

Ευεργέτες είναι και οι γονείς. Φέρνουν στη ζωή τα παιδιά, τα μεγαλώνουν, πολλές φορές με στερήσεις και τα στηρίζουν στα βήματα τους. Δεν νιώθουν και δεν είναι μόνα τους τα παιδιά. Κάποιες φορές, όμως, δυστυχώς, τα παιδιά όχι απλά επαναστατούν εναντίον των γονιών τους, αλλά γίνονται αχάριστα απέναντι τους. Θεωρούν πως κατέχουν τον κόσμο, κατέχουν τα πάντα και κάνουν τις επαναστάσεις τους με «δανεικά», δηλαδή τζάμπα μάγκες. Δεν αναγνωρίζουν την οποιαδήποτε φύσεως συμβολή των γονιών στη ζωή τους και κάνουν τους μάγκες, στηριζόμενοι την ίδια στιγμή στις δυνάμεις των γονιών τους. Ε, αυτό δεν είναι επανάσταση. Αυτό είναι αχαριστία. Και μάλιστα, σκεφτείτε τα παιδιά που έγιναν αυτό που έγιναν με τη στήριξη των γονιών τους, με την αγωνιώδη παρουσία των γονιών στη ζωή τους, και όταν τα χέρια που τους ανέθρεψαν καταστούν ανήμπορα, τα αρνούνται και τα πετάνε σε ένα γηροκομείο, χωρίς πολλές φορές να τους επισκεφτούν ή ενδιαφερθούν για την υγεία τους. Αχαριστία προς τους γονείς, αλλά και προς τον Θεό.

Είναι σοβαρά τα πράγματα. Κι αυτό το δείχνει ένας λόγος του Ιωάννη Χρυσοστόμου, που λέει πως η αγνωμοσύνη προς τον Θεό θεωρείται χειρότερη αμαρτία από την πορνεία. Και σ’ αυτό μας θυμίζει έναν λόγο του Γρηγορίου Νύσσης, στον οποίο ο Νύσσης θα πει πως εκείνος που πορνεύει, αμαρτάνει στο δικό του σώμα. Εννοούν οι Πατέρες πως η πορνεία είναι μία αστοχία που αφορά το σώμα εκείνου που αμαρτάνει. Το αντίθετο συμβαίνει με την αχαριστία, η οποία στρέφεται στον συνάνθρωπο. Με την αχαριστία δεν κάνω κακό στον εαυτό μου, αλλά στον συνάνθρωπο μου, αφού με την αχαριστία μπορεί να ενεργοποιηθεί η ζήλεια, ο εγωισμός, η κακότητα κ.ο.κ. προς τον άλλον. Κι επειδή ο δρόμος για τον παράδεισο περνάει μέσα από τον άλλον, τον κάθε άλλον, η αχαριστία ως εκδήλωση εγωισμού απέναντι σ΄ εκείνον που με έχει ευεργετήσει, είναι μεγαλύτερη αμαρτία, πράγματι, από την πορνεία για παράδειγμα.

Έχω την αίσθηση πως εντός των τοιχών της Εκκλησίας, χρειάζεται ένα ταρακούνημα. Ένας υπαρξιακός σεισμός, προσωπικός σεισμός, που θα βοηθήσει στην σωστή περί των πραγμάτων αντίληψη. Υπάρχει πολύ δουλειά εκεί έξω. Χρειάζεται κόπος, εσωτερική διεργασία, ποιμαντικό βάσανο, όπως θα πει ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος, και δεν γνωρίζει πόσοι ιερείς έχουν αυτό το βάσανο. Πολλά απασχολούν τον άνθρωπο και πολλές καταστάσεις απειλούν την πορεία του προς τον Θεό. Η αχαριστία, η πλεονεξία, η αδικία, η εκμετάλλευση, το ζήτημα του κακού, ο θάνατος ως «αδίδακτη ύλη» κατά Κική Δημουλά, είναι θέματα που ο καθημερινός άνθρωπος αντιμετωπίζει και με τα οποία προβληματίζεται χωρίς να βγάζει άκρη τις περισσότερες φορές. Ο άνθρωπος πλήττεται. Το ανθρώπινο πρόσωπο κινδυνεύει να γίνει ταυτόσημο με το ειδεχθές των πραγμάτων. Δεν είναι ώρα για βερμπαλισμούς, κηρύγματα που έχουν στόμφο και όχι ουσία, επιδείξεις πλούτου και δύναμης, πανηγυρικές φιέστες που εξυμνούν την ποσότητα της πνευματικότητας, επουδενί την ποιότητα της. Είναι καιρός της ανατροπής, καιρός της επανάστασης απέναντι σε κάθε κατεστημένο που εξορίζει τον Χριστό και διώχνει την Εκκλησία από τον φυσικό της χώρο∙ τις αγορές και τις πλατείες. Ο άνθρωπος αναζητά αν όχι λύση στα προβλήματα του, την παρουσία του εκκλησιαστικού λόγου στη ζωή του. Ειδάλλως, το εκκλησιαστικό γεγονός θα παραμένει μουσειακό είδος.

διάκονος Ι. Μ. Σταγών & Μετεώρων

π. Ηρακλής Αθ. Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)