191 χρόνια από τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια – Γιατί οι Ελβετοί τον θεωρούν εθνικό τους ήρωα;

Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και ο ίδιος φοίτησε στο μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνης της Γαρίτσας, όπου έμαθε Λατινικά, Ιταλικά και Γαλλικά, ενώ στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βενετία. Την περίοδο 1795–1797 σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο της Πάντοβας. Στις 12 Απριλίου 1799 διορίστηκε, από τον ναύαρχο Καντίρ, διευθυντής του οθωμανικού νοσοκομείου.

Πράγματι, η πολιτική του καριέρα ξεκίνησε από την Κέρκυρα και την Ιόνιο Πολιτεία, όπου υπηρέτησε σε διάφορα πόστα και έγινε μέλος της Γερουσίας, διατηρώντας πάντα πολύ καλές σχέσεις με την αυτοκρατορική αυλή της Ρωσίας.

Το 1806 εξελέγη γραμματέας της Γερουσίας και στη συνέχεια γραμματέας και εισηγητής της επιτροπής που θα συνέτασσε το σχέδιο του νέου συντάγματος. Τότε, διαφώνησε με το Ρώσο πληρεξούσιο, Γεώργιο Δ. Μοντσενίγκο, καθώς οι αλλαγές που πρότεινε ο Καποδίστριας παραήταν φιλελεύθερες για τα δεδομένα της ρωσικής αυλής.

Υποχωρώντας, ο Καποδίστριας πρότεινε στη Γερουσία να ψηφίσει τη ρωσική πρόταση, καθώς ήταν η μόνη που θα στήριζαν οι Ρώσοι. Τις δικές του ιδέες, τις φύλαξε γι αργότερα. Και κάποια στιγμή, του δόθηκε η ευκαιρία να τις εφαρμόσει. Όχι στην Κέρκυρα, ουτε στην Ελλάδα.

Λίγη ελβετική ιστορία…

Έμεινε δύο χρόνια στην Αγία Πετρούπολη και τον Αυγούστο του 1811 διορίστηκε ακόλουθος στην πρεσβεία της Βιέννης. Ακολούθησε το Βουκουρέστι. Η εκτίμηση του τσάρου Αλέξανδρου Α’ στο πρόσωπό του μεγάλωνε διαρκώς και το 1813 ζήτησε προσωπικά από τον Καποδίστρια να πάει στην Ελβετία, μια χώρα που τότε αποτελούσε τρομερό πονοκέφαλο για τις μεγάλες δυνάμεις.

Στα χρόνια που είχαν προηγηθεί της Γαλλικής Επανάστασης, η Ελβετία, μια χώρα υπερήφανη για την αρχαία δημοκρατική της παράδοση, δεν ήταν παρά ένα παράξενο συνονθύλευμα καντονιών· κάποια ήταν ολιγαρχικά, κάποια δημοκρατικά και σε κάποια οι κάτοικοι δεν είχαν απολύτως κανένα πολιτικό δικαίωμα.

Οι σχέσεις της Ελβετίας με τη Γαλλία ήταν παραδοσιακά πολύ στενές και Ελβετοί μισθοφόροι πολεμούσαν επί αιώνες στο πλευρό των Γάλλων βασιλέων. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι η Γαλλική Επανάσταση έφερε τα πάνω κάτω και στη μικρή χώρα και αποκάλυψε τις αδυναμίες του πολιτικού της συστήματος.

Με την Επανάσταση, οι Ελβετοί άδραξαν την ευκαιρία για να ζητήσουν πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Ταυτόχρονα, οι δεσμοί με τη Γαλλία διαταράχτηκαν, ιδιαίτερα μετά τη σφαγή της Τιιλερί: Στις 10 Αυγούστου 1792, στο Ανάκτορο της Τιιλερί, οι 3.000 Ελβετοί μισθοφόροι που υπηρετούσαν στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, προσπάθησαν να εμποδίσουν τους επαναστάτες να φτάσουν στο βασιλιά και την οικογένειά του. Όλοι τους σφαγιάστηκαν και τα πτώματά τους ακρωτηριάστηκαν· η είδηση προκάλεσε φρίκη στην Ελβετία, η οποία πάλευε, όπως και η Γαλλία, ανάμεσα στον άνεμο της ανανέωσης και τη συντήρηση.

Τελικά οι Γάλλοι επαναστάτες αποφάσισαν να στείλουν στρατό στην Ελβετία για να βοηθήσει τους εκεί επαναστατημένους Ελβετούς. Παρότι η Ελβετία είχε κηρύξει την ουδετερότητά της, το 1792, το Διευθυντήριο αποφάσισε να εισβάλλει στη χώρα. Τα γαλλικά στρατεύματα μπήκαν στη Βέρνη στις 5 Μαρτίου 1798 και έθεσαν την Ελβετία υπό γαλλικό έλεγχο.

Την άνοιξη του 1799 η Ελβετία βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της σύρραξης ανάμεσα στη Γαλλία, την Αυστρία και τη Ρωσία.

Η χώρα έγινε πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και ο ελβετικός λαός διχάστηκε για τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να κυβερνάται, με συνέπεια, μετά από μια σειρά αποτυχημένων πραξικοπημάτων, να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος.

Τη «λύση» έδωσε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, επιβάλοντας την «καντονοποίηση» και νομοθετώντας για 19 καντόνια, εκ των οποίων μόνο τα έξι είχαν το δικαίωμα να εκλέγουν Πρόεδρο της χώρας.

«Σκληρό ροκ» με τον Μέτερνιχ

Και κάπου εδώ μπαίνει στην εικόνα ο Καποδίστριας.

Μετά τη διάλυση της Γαλλικής Αυτοκρατορίας και την ήττα του Ναπολέοντα, οι σύμμαχοι συναντήθηκαν στη Φρανκφούρτη, στα τέλη του 1813 για να κουβεντιάσουν τι θα γίνει με τη Γαλλία.

Οι Αυστριακοί ήθελαν να εισβάλλουν στη χώρα μέσω της Ελβετίας. Η Πρωσία και η Ρωσία προτιμούσαν να εισβάλλουν μέσω της Φλάνδρας.

Γάλλοι, Αυστριακοί και Ρώσοι είχαν εντελώς διαφορετική ατζέντα για τη μικρή, φτωχή και ασήμαντη τότε ορεινή χώρα: Οι μεν Γάλλοι την ήθελαν για τους ίδιους -είχαν ήδη εισβάλλει στη χώρα και είχαν εγκαταστήσει εκεί μια κυβέρνηση-μαριονέτα-, οι δε Αυστριακοί να βάλουν τη δική τους κυβέρνηση προκειμένου να περνάνε ανενόχλητα τα στρατεύματά τους από την επικράτειά της.

Οι Ρώσοι από την πλευρά τους, που δεν συνόρευαν με τη χώρα και άρα δεν τους εξυπηρετούσε άμεσα, την ήθελαν εντελώς ουδέτερη και ανεξάρτητη και από τη Γαλλία και από την Αυστρία, κάποιου είδους ανάχωμα ανάμεσα στις δύο μεγάλες χώρες.

Ο τσάρος πολύ σωστά υποπτεύθηκε ότι οι Αυστριακοί ήθελαν να κατακτήσουν την Ελβετία και έτσι αποφάσισε να στραφεί για βοήθεια στον καλύτερο διπλωμάτη του, τον Καποδίστρια.

Ο Καποδίστριας πήγε στην Ελβετία μαζί με τον βαρόνο Λεμπτσέλτερν, δεξί χέρι του διαβόητου Κλέμενς φον Μέττερνιχ.

Στις 20 Δεκεμβρίου 1813 ο Λεμπτσέλτερν κάλεσε τον Καποδίστρια και του ζήτησε να υπογράψει μια διακοίνωση, με την οποία τα συμμαχικά στρατεύματα θα επιτρεπόταν να εισέλθουν στην ελβετική επικράτεια μέχρι να εξασφαλίσουν τα εδάφη που η Γαλλία είχε αποσπάσει από την Ελβετία.

Ο Καποδίστριας αρχικά αρνήθηκε, αλλά μετά, προς τεράστια έκπληξη του τσάρου και σε μια ένδειξη της τεράστιας διπλωματικής του ευφυίας, άλλαξε γνώμη.

Ο Καποδίστριας, βλέποντας μερικές κινήσεις μπροστά ακόμη και από τον τεράστιο Μέτερνιχ, ήθελε να εισβάλλουν οι Αυστριακοί στην Ελβετία, καθώς αυτό θα έστρεφε εναντίον τους τον ελβετικό λαό και τελικά θα συσπείρωνε τους Ελβετούς γύρω από την ανάγκη της δημιουργίας ενός δικού τους, αυτόνομου, ουδέτερου και ισχυρού πολιτειακά κράτους.

Υπό το φόβο να αποκαλυφθούν οι παρασκηνιακές τους κινήσεις (ο Καποδίστριας κυριολεκτικά τους εκβίασε), οι Αυστριακοί υποχώρησαν, αποκήρυξαν τη διακοίνωση και έχασαν κάθε έρρεισμα στην Ελβετία.

Ο άνθρωπος που έδωσε στους Ελβετούς το σύνταγμά τους

Αυτό που απόμενε, ήταν να τα βρουν οι Ελβετοί μεταξύ τους και να γίνουν το ισχυρό και ουδέτερο κράτος που ήθελε η Ρωσία. Ο Καποδίστριας ανέλαβε και αυτήν την αποστολή, ως ειδικός απεσταλμένος και υπουργός του τσάρου στην Ελβετία.

Από τη θέση αυτή δημιούργησε το ελβετικό Σύνταγμα και συνεισέφερε με προσωπικά προσχέδια στο ελβετικό πολιτειακό σύστημα, το οποίο προέβλεπε αυτόνομα καντόνια ως μέλη μιας ενιαίας ελβετικής ομοσπονδίας.

Απέστειλε υπόμνημα προς τον πρόεδρο της ελβετικής Δίαιτας με τα βασικά στοιχεία που θα έπρεπε να περιέχει το Σύνταγμα και πράγματι, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, το υπόμνημα ακολουθήθηκε. Ο Καποδίστριας είχε μόλις δώσει στους Ελβετούς το πρώτο ομοσπονδιακό τους Σύνταγμα. Ουσιαστικά, τους είχε δώσει τον τρόπο να γίνουν κράτος.

Η συμμετοχή της Γενεύης στο νέο κράτος ήταν καθαρά δική του πρωτοβουλία. Ανέλαβε και έφτιαξε δηλαδή ένα νέο ομοσπονδιακό πολιτειακό σύστημα που ένωσε επιτυχώς τα διάφορα καντόνια.

Στο Συνέδριο της Βιέννης, το 1815, ο Καποδίστριας συγκρούστηκε μετωπικά με τον Μέτερνιχ, σε μια από τις σημαντικότερες και πιο καθοριστικές στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας: Πέρα από το θέμα της Γαλλίας, κατάφερε να δεσμευτούν όλες οι μεγάλες δυνάμεις και να αποσπάσει επιπλέον διεθνείς δεσμεύσεις για την ακεραιότητα και την ουδετερότητα της Ελβετίας.

Ο Αλέξανδρος, μετά τις θεαματικές επιτυχίες του Καποδίστρια, τον διόρισε υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας θεωρείται πάντα ο πρώτος επίτιμος πολίτης της Ελβετίας. Οι Ελβετοί τον θεωρούν έναν ευρυμαθή, ανοιχτόμυαλο και πολύ δίκαιο άνθρωπο, έναν άνθρωπο πολύ μπροστά από την εποχή του. Και μάλλον δικαίως.

Στις 30 Μαρτίου 1827, στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, ο Ιωάννης Καποδίστριας εκλέχθηκε Κυβερνήτης της Ελλάδας με θητεία επτά ετών.

Δολοφονήθηκε το 1831, πριν προλάβουμε να μάθουμε εάν θα κατάφερνε να μας κάνει Ελβετία…

ΠΗΓΗ